Bảo hiểm xã hội là gì? Những điều bạn cần biết khi tham gia bảo hiểm xã hội

Trong bài viết này, MoMo và bạn sẽ cùng tìm hiểu thế giới của bảo hiểm nhé, cụ thể là bảo hiểm xã hội. Nghe có vẻ khô khan, nhưng thật ra đây là thông tin vô cùng hữu ích. MoMo sẽ trình bày thật ngắn gọn, dễ hiểu cho bạn nắm vững nhé. Chúng ta cùng tìm hiểu ngay nào!

1. Bảo hiểm xã hội là gì?

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách an sinh xã hội do Nhà nước quản lý, giúp bảo vệ quyền lợi của người lao động trước những rủi ro như ốm đau, tai nạn lao động, nghỉ hưu, hay thậm chí là hỗ trợ thân nhân khi người lao động qua đời. Khi tham gia BHXH, bạn sẽ có một tấm "lá chắn" tài chính đảm bảo cho những tình huống khó khăn trong cuộc sống.

Nói một cách đơn giản, bảo hiểm xã hội giống như một quỹ tiết kiệm dài hạn mà bạn đóng góp hàng tháng. Đến khi gặp các sự cố, như nghỉ thai sản hoặc đến tuổi về hưu, bạn sẽ được nhận lại các khoản trợ cấp từ quỹ này.

2. Bảo hiểm xã hội bao gồm những quyền lợi gì?

Tham gia bảo hiểm xã hội, bạn sẽ được hưởng nhiều quyền lợi khác nhau, và MoMo sẽ giúp bạn điểm qua những chế độ chính nhé:

• Chế độ ốm đau: Khi bạn bị ốm và không thể làm việc, BHXH sẽ chi trả một phần thu nhập cho bạn.
• Chế độ thai sản: Lao động nữ được nghỉ thai sản 6 tháng, với chế độ lương thai sản. Lao động nam cũng được hưởng chế độ này từ 5-14 ngày khi vợ sinh.
• Chế độ tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp: Trong trường hợp bị tai nạn hoặc mắc bệnh nghề nghiệp, BHXH sẽ hỗ trợ chi phí điều trị và bù đắp mất thu nhập.
• Chế độ hưu trí: Khi bạn đã đóng đủ số năm BHXH và đến tuổi nghỉ hưu, bạn sẽ được nhận lương hưu hàng tháng. Đây là một khoản lương ổn định giúp bạn an nhàn khi về già.

Căn cứ theo Điều 66 về mức lương hưu hằng tháng tại Luật BHXH 2024, số 41/2014/QH15 thì mức lương hưu hằng tháng của đối tượng đủ điều kiện nghỉ hưu được tính như sau:

- Đối với lao động nữ:

Bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tương ứng 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%;

- Đối với lao động nam:

Bằng 45% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội tương ứng 20 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng thì tính thêm 2%, mức tối đa bằng 75%.

• Chế độ tử tuất: Nếu người lao động qua đời, BHXH sẽ hỗ trợ thân nhân một khoản trợ cấp tử tuất.

Tham gia BHXH bạn được hưởng nhiều quyền lợi như lương hưu, chế độ ốm đau, thai sản… 

Đi kèm với quyền lợi là trách nhiệm. Khi tham gia BHXH, bạn nhớ đóng BHXH đầy đủ và đúng hạn nhé. Bạn nên kiểm tra kỹ thông tin cá nhân và các lần đóng bảo hiểm để đảm bảo quyền lợi của mình được thực hiện đúng.

3. Cách tính mức đóng bảo hiểm xã hội

Giờ thì đến phần nhiều bạn sẽ thắc mắc: "Làm thế nào để tính mức bảo hiểm xã hội mà mình sẽ đóng?" Cùng MoMo tìm hiểu nhé!

• BHXH bắt buộc: Đối với người lao động có hợp đồng, mức đóng BHXH bắt buộc sẽ dựa trên lương hàng tháng. Người lao động đóng 8%, còn người sử dụng lao động sẽ đóng 17,5% tổng thu nhập của bạn vào quỹ BHXH.

* Ví dụ cụ thể: Nếu lương của bạn là 10 triệu đồng/tháng, mỗi tháng bạn sẽ đóng 800.000 đồng cho BHXH, và công ty sẽ đóng thêm 1,75 triệu đồng. Tổng cộng 2,55 triệu đồng sẽ được chuyển vào quỹ BHXH của bạn mỗi tháng.

• BHXH tự nguyện: Đối với người lao động tự do hoặc không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, bạn có thể chọn tham gia BHXH tự nguyện. Mức đóng BHXH tự nguyện là 22% trên mức thu nhập mà bạn chọn đóng. Bạn có thể chọn mức thu nhập từ mức lương cơ sở trở lên.

4. Chế độ hưởng bảo hiểm xã hội mới nhất (cập nhật 2024)

Hiện tại chế độ hưởng BHXH vẫn áp dụng theo Luật bảo hiểm xã hội năm 2014 số 58/2014/QH13. Tuy nhiên theo luật BHXH mới (áp dụng từ 01/07/2025), đã cập nhật những điểm mới quan trọng như: giảm năm đóng 20 năm xuống còn 15 năm (đối với nam), tuổi nghỉ hưu, chế độ thai sản và hưởng chế độ ốm đau. Cụ thể như sau:

*Tuổi nghỉ hưu: 

• Đối với người lao động bình thường, độ tuổi nghỉ hưu là:

- Lao động nam: 61 tuổi.

- Lao động nữ: 56 tuổi 4 tháng.

Tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với lao động nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với lao động nữ vào năm 2035.

• Đối với người lao động trong các trường hợp đặc biệt như bị suy giảm khả năng lao động, làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, hoặc ở vùng kinh tế đặc biệt khó khăn, độ tuổi nghỉ hưu thấp hơn:

- Lao động nam: 56 tuổi.

- Lao động nữ: 51 tuổi 4 tháng.

• Đối với người lao động có trình độ chuyên môn cao hoặc trong một số trường hợp đặc biệt, độ tuổi nghỉ hưu có thể cao hơn:

- Lao động nam: 66 tuổi.

- Lao động nữ: 61 tuổi 4 tháng.

* Chế độ thai sản: Đặc biệt, với các bạn nam có vợ sinh con, các bạn cũng sẽ được nghỉ từ 5-14 ngày tùy vào trường hợp sinh thường hay sinh mổ. Đây là một điểm mới, giúp các ông bố có thêm thời gian ở bên gia đình khi có em bé.

* Chế độ ốm đau: Quy định mới về chế độ ốm đau cũng rõ ràng hơn, đặc biệt cho các trường hợp mắc bệnh dài ngày hoặc bệnh nguy hiểm, người lao động sẽ được hỗ trợ nhiều hơn trong quá trình điều trị.

5. Làm sao để tham gia bảo hiểm xã hội?

Tham gia BHXH không phức tạp như bạn nghĩ đâu. Với hai loại BHXH chính là bắt buộc và tự nguyện, bạn sẽ có các lựa chọn phù hợp với hoàn cảnh của mình:

• BHXH bắt buộc: Nếu bạn đang làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên, bạn sẽ được công ty đăng ký tham gia BHXH bắt buộc. MoMo nghĩ điều này cực kỳ tiện lợi vì bạn không cần lo lắng quá nhiều, chỉ cần kiểm tra xem công ty đã đóng đúng BHXH cho bạn chưa thôi.
• BHXH tự nguyện: Nếu bạn là lao động tự do hoặc kinh doanh cá nhân, bạn có thể đăng ký tham gia BHXH tự nguyện tại cơ quan bảo hiểm xã hội nơi bạn cư trú. Mức đóng hàng tháng sẽ tùy thuộc vào mức thu nhập bạn chọn, và bạn cũng sẽ được hưởng các chế độ như chế độ hưu trí hoặc tử tuất.

Bạn có thể tự do tham gia BHXH kể cả không đi làm ở công ty.

6. Hướng dẫn xem bảo hiểm xã hội trên app VssID

Nếu bạn muốn theo dõi chi tiết về quá trình đóng bảo hiểm xã hội của mình, app VssID là công cụ rất tiện lợi mà Bảo hiểm xã hội Việt Nam phát triển. Chỉ cần vài bước đơn giản, bạn đã có thể kiểm tra toàn bộ thông tin bảo hiểm xã hội của mình một cách nhanh chóng. MoMo sẽ hướng dẫn bạn ngay nhé!

Bước 1: Tải ứng dụng VssID

• Bạn có thể tìm và tải ứng dụng VssID trên App Store hoặc Google Play về điện thoại của mình. Hãy chắc chắn rằng ứng dụng này được phát hành chính thức bởi Bảo hiểm xã hội Việt Nam.

Bước 2: Đăng ký tài khoản VssID

• Mở ứng dụng và chọn mục "Đăng ký tài khoản".
• Điền đầy đủ thông tin cá nhân, bao gồm số CCCD, số sổ BHXH, email, số điện thoại, và địa chỉ liên hệ.
• Sau khi điền đầy đủ thông tin, bạn sẽ cần gửi yêu cầu và đợi phê duyệt từ cơ quan BHXH.

Bước 3: Đăng nhập và kiểm tra thông tin BHXH

• Sau khi tài khoản được phê duyệt, bạn chỉ cần đăng nhập vào ứng dụng.
• Trong giao diện chính, chọn mục "Thông tin BHXH" để xem quá trình đóng bảo hiểm của bạn, bao gồm số tháng đã đóng, tổng số tiền, và các thông tin liên quan khác.

Bước 4: Theo dõi các chế độ bảo hiểm

• App VssID không chỉ cho phép bạn theo dõi thông tin đóng BHXH mà còn cung cấp các thông tin về chế độ ốm đau, thai sản, và các quyền lợi bạn đang được hưởng. Bạn có thể kiểm tra những khoản trợ cấp này một cách rõ ràng và minh bạch ngay trên ứng dụng.

7. Bảo hiểm xã hội 1 lần và thông tin cần biết

7.1 Bảo hiểm xã hội 1 lần là gì?

Bảo hiểm xã hội một lần là khoản trợ cấp mà người lao động được nhận khi rút toàn bộ số tiền đã đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội, thay vì tiếp tục bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu sau này. Khi nhận BHXH một lần, người lao động sẽ không còn quyền lợi tham gia bảo hiểm xã hội nữa và cũng không được hưởng các chế độ dài hạn như lương hưu hoặc trợ cấp hưu trí.

Điều kiện để nhận BHXH một lần thường áp dụng cho những trường hợp đặc biệt như người lao động không còn tham gia vào hệ thống bảo hiểm, gặp các vấn đề về sức khỏe nghiêm trọng, hoặc có nhu cầu cá nhân cấp bách. Tuy nhiên, việc nhận BHXH một lần đồng nghĩa với việc mất đi các quyền lợi dài hạn mà BHXH mang lại.

7.2 Cập nhật của Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15 năm 2024

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có một vài thay đổi ở nội dung bảo hiểm xã hội 1 lần, bạn có thể tham khảo ngay bên dưới nhé:

• Mục tiêu của thay đổi: Hạn chế việc người lao động nhận bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần và khuyến khích họ bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu. Các quy định mới tăng quyền lợi cho những ai giữ lại thời gian tham gia BHXH, và giảm quyền lợi cho người muốn nhận BHXH một lần.
• Điều kiện hưởng lương hưu dễ dàng hơn: Thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu giảm từ 20 năm xuống còn 15 năm.
• Hỗ trợ người đóng BHXH chưa đủ điều kiện lương hưu: Những người chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ được trợ cấp hàng tháng và được ngân sách nhà nước đóng bảo hiểm y tế.
• Tăng trợ cấp khi tiếp tục đóng BHXH: Người đã đủ điều kiện lương hưu nhưng tiếp tục đóng BHXH sẽ nhận được trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, tương đương 2 lần mức lương đóng BHXH cho mỗi năm đóng thêm sau tuổi nghỉ hưu.

Quy định về nhận BHXH một lần bản cập nhật 2024:

• Người lao động có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm trước khi luật sửa đổi có hiệu lực, sau 12 tháng không tham gia BHXH bắt buộc hay tự nguyện, có thể nhận BHXH một lần.
• Sau 01/07/2025, người lao động mới tham gia BHXH sẽ không được nhận BHXH một lần, trừ các trường hợp đặc biệt như: đủ tuổi hưu nhưng chưa đủ năm đóng BHXH, ra nước ngoài định cư, mắc bệnh nghiêm trọng hoặc suy giảm khả năng lao động trên 81%.

Những quy định mới này hướng tới tiêu chuẩn quốc tế, giúp người lao động tận hưởng quyền lợi dài hạn khi nghỉ hưu, ổn định cuộc sống lâu dài.

7.3 Cách tính bảo hiểm xã hội 1 lần

Căn cứ quy định tại Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và các quy định hướng dẫn liên quan thì mức hưởng BHXH một lần đối với người lao động được tính theo số năm đã đóng BHXH bắt buộc, cứ mỗi năm được tính như sau:

• 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng trước năm 2014;
• 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi.

Thời gian đóng BHXH nếu có tháng lẻ thì được quy định theo 2 trường hợp:

• Từ 1 – 6 tháng: được tính là nửa năm.
• Từ 7 – 11 tháng: được tính là 1 năm.

Trường hợp thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH được tính bằng 22% của các mức tiền lương tháng đã đóng BHXH, mức tối đa bằng 02 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

7.3.1 Cách tính BHXH 1 lần của người đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Căn cứ Điều 19 Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH, cách tính BHXH 1 lần của người đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc như sau:

- Đã đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 01 năm trở lên:

Tiền BHXH 1 lần = (1,5 x Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH x Thời gian đóng BHXH trước năm 2014) + (2 x Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH x Thời gian đóng BHXH từ 2014)

- Đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 01 năm:

Tiền BHXH 1 lần = 22% x Tổng các mức tiền lương tháng đã đóng BHXH

7.3.2 Cách tính BHXH 1 lần của người đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Căn cứ Điều 6 Thông tư 01/2016/TT-BLĐTBXH, cách tính BHXH 1 lần của người đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện:

- Đã đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 01 năm trở lên:

Tiền BHXH 1 lần = (1,5 x Mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH x Thời gian đóng BHXH trước 2014) + (2 x Bình quân thu nhập tháng đóng BHXH x Thời gian đóng BHXH từ 2014) - Số tiền Nhà nước hỗ trợ (*)

- Đóng bảo hiểm xã hội chưa đủ 01 năm:

Tiền BHXH 1 lần = 22% x Tổng các mức thu nhập tháng đã đóng BHXH - Số tiền Nhà nước hỗ trợ (*)

(*) Trường hợp rút BHXH 1 lần do mắc các bệnh nguy hiểm đến tính mạng không bị trừ số tiền Nhà nước hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện.

Hiện nay bạn có thể xem thông tin và tính toán trực tiếp BHXH 1 lần đơn giản trên app VssID, mà không cần áp dụng công thức quá phức tạp. Hệ thống sẽ tính toán và trả về kết quả cho bạn trong vài giây. 

• Bước 1: Đăng ký hoặc đăng nhập vào ứng dụng VssID.
• Bước 2: Tại trang giao dịch chính chọn mục “Thông tin hưởng”, sau đó chọn mục “Một lần” và chọn “Thông tin hưởng BHXH 1 lần”.

7.4 Ví dụ minh hoạ về việc nhận BHXH 1 lần: 

Chị Anh năm nay 35 tuổi và đã làm việc tại một công ty với hợp đồng lao động chính thức trong 10 năm (từ năm 2013 đến 2023). Trong suốt thời gian này, chị đã tham gia đóng BHXH đầy đủ. Giả sử mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của chị là 10 triệu đồng.

Tuy nhiên, vì lý do cá nhân, chị Anh quyết định nghỉ việc vào cuối năm 2023 và không muốn tiếp tục đóng BHXH nữa. Nếu chị không đóng tiếp BHXH trong vòng 12 tháng và không tham gia BHXH tự nguyện, chị có thể yêu cầu rút BHXH một lần.

Mức trợ cấp BHXH một lần của chị Anh sẽ được tính như sau:

* Công thức tính trợ cấp BHXH một lần:

• Mỗi năm đóng BHXH: Chị Anh sẽ nhận được 1,5 tháng lương cho 2 năm đầu (2013, 2014), và 2 tháng lương cho mỗi năm từ năm thứ 3 trở đi (năm 2015 trở đi).

* Tính trợ cấp BHXH một lần cho chị Anh:

• 2 năm đầu (2013 - 2014):
  • 2 năm x 1,5 tháng lương = 3 tháng lương
  • 3 x 10 triệu đồng = 30 triệu đồng
• 8 năm sau (2015 - 2023):
  • 8 năm x 2 tháng lương = 16 tháng lương
  • 16 x 10 triệu đồng = 160 triệu đồng

Tổng số tiền BHXH một lần chị Anh nhận được:

• 30 triệu đồng + 160 triệu đồng = 190 triệu đồng

Như vậy, nếu chị Anh quyết định rút BHXH một lần, tổng số tiền mà chị sẽ nhận được là 190 triệu đồng. Tuy nhiên, sau khi rút BHXH một lần, chị sẽ mất quyền hưởng lương hưu và các quyền lợi bảo hiểm dài hạn khi đến tuổi nghỉ hưu.

Kết luận

Vậy là chúng ta đã cùng nhau tìm hiểu từ khái niệm bảo hiểm xã hội là gì, các chế độ bảo hiểm xã hội bạn được hưởng, cách tính bảo hiểm xã hội, cho đến cách kiểm tra thông tin bảo hiểm qua app VssID. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn toàn diện và dễ hiểu hơn về tầm quan trọng của việc tham gia bảo hiểm xã hội.

MoMo tin rằng, bảo hiểm xã hội không chỉ là một quyền lợi mà còn là một sự đảm bảo cho tương lai. Đừng ngại tham gia và quản lý bảo hiểm xã hội của mình, vì đây chính là một tấm "lá chắn" tài chính giúp bạn vững vàng trước mọi biến động trong cuộc sống. 

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo và không nên được xem là lời khuyên tài chính, đầu tư, hoặc pháp lý chính thức. MoMo không chịu trách nhiệm về bất kỳ sai sót hoặc thiếu sót nào có thể xảy ra. MoMo khuyến khích bạn nên tìm kiếm lời khuyên từ cố vấn tài chính hoặc chuyên gia trước khi đưa ra bất kỳ quyết định quan trọng nào liên quan đến tài chính cá nhân.