"Mình cũng đọc sách, cũng học cách đầu tư như người ta, nhưng sao không lời bằng?"
"Mình cũng tiết kiệm lắm, chi tiêu rất kỹ, mà sao tiền mãi vẫn không dư?"
"Mình cũng cố gắng quản lý tài chính lắm, mà sao cuối tháng vẫn thấy trống rỗng và loay hoay?"

Nếu bạn đang cảm thấy như vậy, hãy biết rằng vấn đề không nằm ở chỗ bạn làm sai hay không đủ cố gắng. Vấn đề có thể đến từ một nơi sâu xa hơn: Bạn đang áp dụng công thức của người khác cho cuộc đời của chính mình, trong khi bạn chưa thực sự hiểu rõ bản thân.

Hành trình để có một sự hiểu biết về tiền bạc vững vàng không bắt đầu từ những ứng dụng phức tạp hay các chiến lược cao siêu. Nó bắt đầu từ việc quay vào bên trong và trả lời ba câu hỏi nền tảng. Đây chính là tấm bản đồ giúp bạn hiểu mình hiểu tiền, từ đó tìm ra con đường phù hợp nhất.

"La bàn” tài chính: Bạn đang ở giai đoạn nào?

Trong tài chính cá nhân, việc xác định đúng giai đoạn hiện tại sẽ giúp bạn chọn đúng hành động ưu tiên, tránh lãng phí sức lực vào những việc chưa cần thiết.

Hãy xem bạn đang ở giai đoạn nào dưới đây:

1.1. Giai đoạn 1: Vừa đủ sống

  • Dấu hiệu: Thu nhập vừa đủ trang trải các chi phí cơ bản (ăn uống, nhà ở, đi lại). Chưa có khoản tiết kiệm nào đáng kể. Thường cảm thấy lo lắng và phải vay mượn hoặc ứng trước lương khi có việc phát sinh.
  • Ưu tiên hàng đầu của bạn lúc này là phòng thủ:
    • Theo dõi chi tiêu chặt chẽ: Ghi chép lại mọi khoản chi, dù là nhỏ nhất, trong 1-2 tháng để biết chính xác tiền đang đi đâu. Từ đó, cắt giảm những khoản chi "sương sương" không thực sự cần thiết.
    • Lập quỹ khẩn cấp siêu nhỏ: Đừng đợi có tiền mới lập. Bắt đầu với 100.000đ hay 500.000đ mỗi tháng cũng được. Miễn là có và đều đặn. Đây sẽ là "phao cứu sinh" cho những tình huống bất ngờ.
    • Tìm cách tăng thu nhập: Dù là làm thêm một công việc bán thời gian hay nhận thêm dự án ở công ty, việc tăng dòng tiền vào là cực kỳ quan trọng ở giai đoạn này.

1.2. Giai đoạn 2: Có để dành một chút

  • Dấu hiệu: Sau khi chi tiêu, bạn có thể dư ra khoảng 5-20% thu nhập mỗi tháng. Bạn đã bắt đầu tiết kiệm nhưng chưa có kế hoạch cụ thể, tiền vẫn nằm im trong tài khoản.
  • Ưu tiên hàng đầu của bạn lúc này là tạo hệ thống:
    • Áp dụng một quy tắc phân bổ tiền đơn giản: Hãy thử các phương pháp nổi tiếng như 50/30/20 (50% thiết yếu, 30% mong muốn, 20% tiết kiệm/đầu tư) hoặc Quy tắc 6 chiếc lọ. Việc này tạo ra một khung sườn rõ ràng cho dòng tiền của bạn.
    • Xây dựng quỹ dự phòng đầy đủ: Mục tiêu của bạn là có một quỹ dự phòng bằng 3-6 tháng chi phí sinh hoạt. Khoản tiền này phải được để riêng và tuyệt đối không được đụng đến trừ trường hợp khẩn cấp thực sự (mất việc, bệnh tật).
    • Tìm hiểu các kênh đầu tư an toàn: Bắt đầu tìm hiểu về chứng chỉ quỹ mở, gửi tiết kiệm tích lũy. Hãy bắt đầu với số tiền nhỏ để học hỏi và làm quen với thị trường.

Giai đoạn 3: Ổn định & bứt phá

  • Dấu hiệu: Bạn tiết kiệm được hơn 20% thu nhập mỗi tháng một cách thoải mái. Quỹ dự phòng 3-6 tháng đã sẵn sàng. Bạn chi tiêu không còn áp lực và bắt đầu nghĩ đến những mục tiêu lớn hơn.
  • Ưu tiên hàng đầu của bạn lúc này là tăng trưởng tài sản:
    • Tách bạch các tài khoản: Hãy có những tài khoản riêng biệt cho Chi tiêu, Tiết kiệm ngắn hạn và Đầu tư dài hạn. Việc này giúp bạn quản lý mục tiêu hiệu quả hơn.
    • Đầu tư đều đặn: Dành 10-20% thu nhập để đầu tư định kỳ hàng tháng vào các kênh bạn đã tìm hiểu kỹ (chứng chỉ quỹ, cổ phiếu...).
    • Cân nhắc kế hoạch mua bảo hiểm: Tìm hiểu về các loại hình bảo hiểm cần thiết (nhân thọ, sức khỏe) để bảo vệ tài sản và thành quả bạn đã gây dựng.
    • Đặt mục tiêu tài chính rõ ràng cho 1-3 năm tới.

Thói quen chi tiêu của bạn hiện tại ra sao?

Hiểu bạn đang ở đâu là bước một. Bước hai là trung thực nhìn lại xem những hành động hàng ngày của bạn đang giúp bạn tiến lên hay kéo bạn lại. Một thói quen tốt sẽ tạo ra một nền tảng tài chính mạnh mẽ.

Hãy tự kiểm tra xem bạn đang có những thói quen nào:

  • Về tiết kiệm: Bạn có trích một khoản cố định để tiết kiệm ngay khi có thu nhập không? Hay bạn đợi "tiêu còn dư bao nhiêu thì tiết kiệm bấy nhiêu"?
  • Về chi tiêu: Bạn có biết rõ tháng vừa rồi mình đã tiêu nhiều nhất vào việc gì không? Bạn có lập ngân sách cho các khoản chi lớn không?
  • Về học hỏi: Bạn có chủ động tìm hiểu các khái niệm tài chính cơ bản (tài sản - tiêu sản, lãi kép, lạm phát...) không? Bạn có đang tìm cách để tăng giá trị bản thân, từ đó tăng thu nhập không?

Hiểu về tiền bạc không chỉ là những con số, nó là sự phản ánh của thói quen và kỷ luật hàng ngày của bạn.

Mục tiêu của bạn là gì?

Đây là câu hỏi quan trọng nhất, giúp kết nối tiền bạc với cuộc sống của bạn. Nếu không có mục tiêu, tiền bạc chỉ là những con số vô nghĩa, và việc tiết kiệm, đầu tư sẽ trở nên nhàm chán, dễ bỏ cuộc.

Hãy luôn tự hỏi: "Mình cần gì từ tiền của mình?"

  • Mục tiêu Ngắn hạn (dưới 1 năm):
    • Có quỹ khẩn cấp 20 triệu.
    • Trả hết nợ thẻ tín dụng.
    • Mua một chiếc laptop mới trị giá 25 triệu.
  • Mục tiêu Trung hạn (1-5 năm):
    • Dành 50 triệu/năm để đi du học.
    • Có 200 triệu để phụ giúp gia đình sửa nhà.
    • Dành dụm tiền cho một đám cưới.
  • Mục tiêu Dài hạn (trên 5 năm):
    • Có 1 tỷ đồng để làm vốn mua căn nhà đầu tiên.
    • Đạt tự do tài chính và nghỉ hưu ở tuổi 50.
    • Chuẩn bị một quỹ hưu trí an nhàn cho cha mẹ.

Khi có mục tiêu rõ ràng, bạn sẽ biết chính xác tại sao mình phải tiết kiệm, tại sao mình phải đầu tư. Mục tiêu chính là ngọn hải đăng soi đường cho mọi quyết định tài chính của bạn.

Góc nhìn MoMo

Hành trình tài chính cá nhân không phải là một cuộc đua. Việc hiểu mình hiểu tiền sẽ giúp bạn nhận ra rằng: không có một lộ trình nào là hoàn hảo cho tất cả mọi người.

Chỉ cần bạn luôn nhớ ba điều:

  1. Bạn đang ở đâu? (Giai đoạn tài chính)
  2. Bạn đang làm gì? (Thói quen hiện tại)
  3. Bạn muốn đi đâu? (Mục tiêu cuộc đời)

Bạn sẽ không còn phải lo lắng mình "chậm hơn người ta", mà thay vào đó là sự tự tin bước đi trên con đường của chính mình, với những lựa chọn phù hợp nhất với bản thân. Từng bước nhỏ một, và tốt lên mỗi ngày, đó đã là thành công lớn nhất.