"Mình có nên vay tiền mua chiếc xe này không?"
"Lỡ vay rồi không trả nổi thì phải làm sao?"
"Vay nợ có bị người khác đánh giá không?"

Nếu những câu hỏi này đang luẩn quẩn trong đầu bạn, bạn không hề đơn độc. Đối với nhiều người trẻ mới bắt đầu hành trình tài chính, "vay nợ" là một khái niệm đáng sợ, thường gắn liền với sự túng thiếu và rắc rối. Nhưng sự thật là, vay nợ không tốt cũng không xấu. Đó đơn giản là một công cụ tài chính.

Vậy khi nào nên vay? Và làm thế nào để vay một cách khôn ngoan? Bài viết này sẽ giúp bạn gỡ rối tâm lý và tự tin đưa ra quyết định đúng đắn.

Quy tắc vàng: Vay khi cần, không phải khi muốn!

Bạn nên vay khi đó là khoản đầu tư cho tương lai hoặc giải quyết việc thiết thực (Nợ Tốt):

Đây là những khoản vay giúp bạn tạo ra nhiều giá trị hơn trong tương lai, hoặc giúp bạn vượt qua những khó khăn cấp bách.

  • Vay để học tập, nâng cao kỹ năng: Ví dụ, vay tiền để tham gia một khóa học lập trình, thiết kế, hay ngoại ngữ. Đây là khoản đầu tư trực tiếp vào khả năng kiếm tiền của bạn trong tương lai.
  • Vay để mua công cụ tạo ra thu nhập: Ví dụ, vay mua một chiếc xe máy tốt để đi làm, chạy xe công nghệ, hoặc vay mua một chiếc máy tính mạnh mẽ để làm công việc thiết kế đồ họa.
  • Vay cho các trường hợp khẩn cấp: Thanh toán viện phí, chi phí y tế đột xuất là những lý do chính đáng. Sức khỏe luôn là ưu tiên hàng đầu.
  • Vay để trang trải giai đoạn thiếu hụt tạm thời: Ví dụ, bạn mới chuyển việc và cần một khoản nhỏ để trang trải chi phí sinh hoạt trước khi nhận tháng lương đầu tiên.

Đừng nên vay chỉ để thỏa mãn những nhu cầu nhất thời (Nợ Xấu):

Đây là những khoản vay cho "tiêu sản" - những thứ mất giá trị nhanh chóng và không giúp bạn kiếm thêm tiền.

  • Vay để mua sắm tùy hứng, chạy theo trend: Một chiếc điện thoại đời mới nhất, một đôi giày phiên bản giới hạn... những thứ này sẽ lỗi thời trong vài tháng, nhưng khoản nợ của bạn thì không.
  • Vay để chi cho những món đồ vượt quá khả năng: Một chiếc túi hiệu, một kỳ nghỉ sang chảnh. Đừng để một tuần tận hưởng biến thành cả năm trả nợ mệt mỏi.
  • Vay khi chưa có kế hoạch trả nợ rõ ràng: Đây là sai lầm nguy hiểm nhất. Vay tiền mà không biết sẽ lấy tiền từ đâu để trả là bạn đang tự đào hố cho chính mình.

Bài kiểm tra thực tế: Bạn đã thực sự sẵn sàng vay chưa?

Không phải cứ vay được là nên vay. Một người có tư duy vay tiền thông minh sẽ luôn tự kiểm tra năng lực của bản thân trước. Hãy trả lời thật lòng 3 câu hỏi sau:

1. Bạn có nguồn thu nhập ổn định không? "Ổn định" không nhất thiết phải là lương tháng từ công việc văn phòng. Nó có thể là thu nhập đều đặn từ công việc tự do, từ việc kinh doanh nhỏ... Điều quan trọng là dòng tiền vào của bạn phải có tính lặp lại và có thể dự đoán được.

2. Khoản trả nợ có nằm trong vùng an toàn không? Đây là công thức toán học bạn bắt buộc phải biết: Tỷ lệ Nợ trên Thu nhập (DTI).

DTI = (Tổng tiền trả nợ hàng tháng) / (Tổng thu nhập hàng tháng)

Các chuyên gia tài chính khuyên rằng, tỷ lệ DTI của bạn nên dưới 40%. Nếu khoản trả góp hàng tháng chiếm hơn 40% thu nhập của bạn, bạn đang ở trong vùng nguy hiểm. Bất kỳ một sự cố nhỏ nào cũng có thể khiến bạn mất khả năng trả nợ.

3. Bạn có kế hoạch trả nợ rõ ràng chưa? "Kế hoạch" ở đây không phải là "rồi từ từ sẽ trả". Nó là một bảng kế hoạch chi tiết, chỉ rõ ngày trả, số tiền trả, và khoản tiền đó được trích ra từ đâu trong ngân sách chi tiêu hàng tháng của bạn.

Vay từ nơi uy tín: “Chọn mặt gửi vàng” ở đâu?

Khi đã quyết định vay, việc lựa chọn nơi vay cũng quan trọng không kém. Một lựa chọn sai lầm có thể đẩy bạn vào vòng xoáy "tín dụng đen" với lãi suất cắt cổ và những rắc rối khôn lường.

Lời khuyên cho bạn là nên vay từ các tổ chức uy tín như:

  • Ngân hàng: Luôn là lựa chọn hàng đầu vì lãi suất minh bạch, hợp đồng rõ ràng và được pháp luật bảo vệ.
  • Công ty tài chính được cấp phép: Các công ty lớn và hợp pháp (ví dụ: FE Credit, Home Credit...) cũng là một lựa chọn cho các khoản vay tiêu dùng, nhưng hãy luôn đọc kỹ hợp đồng và lãi suất.
  • Các chương trình vay vốn sinh viên của nhà nước: Nếu bạn cần vay để đi học, đây là lựa chọn có lãi suất ưu đãi nhất.

Bên cạnh đó, bạn hãy cẩn trọng với những nơi như:

  • Các ứng dụng (app) vay tiền lạ: Những app quảng cáo "giải ngân siêu tốc không cần thẩm định" thường đi kèm lãi suất cực cao và các điều khoản mập mờ.
  • "Tín dụng đen": Những lời mời chào vay nhanh qua tờ rơi, tin nhắn... với lãi suất "nói miệng" và không có giấy tờ rõ ràng.
  • Người quen "cho mượn nhanh, lãi nói sau": Vay mượn từ người thân, bạn bè có thể phá hỏng mối quan hệ nếu không có thỏa thuận rõ ràng từ đầu về lãi suất và thời hạn trả.

Biến nợ thành đòn bẩy tài chính

Khi đã nắm vững các nguyên tắc an toàn, bạn có thể bắt đầu nhìn nhận vay nợ có tốt không ở một góc độ cao hơn: dùng nợ như một đòn bẩy để bứt phá. Đây là lúc bạn vay để mua "tài sản" (thứ tạo ra tiền) thay vì "tiêu sản" (thứ làm bạn mất tiền).

  • Ví dụ 1: Một sinh viên ngành marketing vay 15 triệu để mua một chiếc máy ảnh tốt và một bộ đèn livestream. Bạn ấy dùng nó để nhận các công việc chụp ảnh sản phẩm, xây dựng kênh TikTok review... Thu nhập từ công việc này không chỉ giúp bạn trả hết nợ mà còn tạo ra một dòng tiền mới.
  • Ví dụ 2: Một nhân viên văn phòng vay 20 triệu để học một khóa về phân tích dữ liệu. Sau khi hoàn thành, bạn ấy có đủ kỹ năng để chuyển sang một công việc mới với mức lương cao hơn 50%. Khoản vay đã được hoàn trả nhanh chóng và mang lại lợi nhuận bền vững.

Quan trọng là: Vay để tạo ra giá trị, không phải để chạy theo cảm xúc.

Góc nhìn MoMo: Vay Nợ Không Xấu Nếu Vay Đúng Lúc

Vay nợ không phải là dấu hiệu của sự thất bại. Ngược lại, khi bạn hiểu rõ khi nào nên vay, đó là dấu hiệu của sự trưởng thành và chủ động trong tài chính.

Một khoản vay đúng lúc, đúng nơi, đúng mục đích hoàn toàn có thể là bước đệm để bạn đạt được các mục tiêu của mình nhanh hơn. Hãy trang bị cho mình tư duy đúng đắn, tính toán cẩn thận và ra quyết định một cách tự tin.